Иранда 13-президенттик шайлоо жакындаган сайын, коомчулук кандай адам шайланат деп чыдамсыздык менен күтүүдө.
Белгилей кетсек, бул ирет өз талапкерлигин экс-президент Махмуд Ахмадинежад, 12-президенттик шайлоодогу Хасан Руханинин күчтүү атаандашы Аятолла Реиси, реформатор Масуд Пезешкян, жана мунай экс-министри Рустам Касеми аттуу белгилүү саясатчылар коюшкан.
Эске салсак, 27-майда талапкерлерди каттоо аягына чыгып, 18-июнда президенттик шайлоолор өткөрүлөт.
Талапкерлерди кыскача тааныштыра кетсек, коомчулукка мурдагы президент катары белгилүү болгон Махмуд Ахмадинежад 1956-жылы туулган. Ал 2005-2013-жылдар аралыгында эки ирет төрт жыл катары менен Президент болуп иштеген.
Ахмадинежад Ардебилдин губернатору (1993-1997) жана Тегерандын мэри (2003-2005) сыяктуу кызматтарды аркалаган. Ал 2003-жылы Тегеран мегаполисинен шаардык кеңештин депутаты болуп шайлангандан кийин мэр кызматына көтөрүлгөн.
2005-жылдагы шайлоо өнөктүгүндө ал популисттик ыкмаларды колдонуп, аз камсыз болгон жамааттарды өзүнө тартып алган.
Таптакыр жаңы саясатчы деп эсептелген анын “Ахмадинежадизм” деп аталган өзүнүн идеологиясы бар.
Ал элдин буйругу менен жарышып жатат деп, июнь айындагы президенттик шайлоого катталды.
Масуд Пезешкян – реформатор, мурунку эки парламентте парламент төрагасынын мурдагы биринчи орун басары.
Учурда Табриздин парламенттеги өкүлү. 1954-жылы туулган, 2001-жылдан 2005-жылга чейин Саламаттыкты сактоо министри болгон.
Пезешкян учурда кардиохирург жана Тебриз медициналык илимдер университетинин академиги.
Ал ошондой эле Иран-Түркия парламенттик достук коомунун мүчөсү.
Пезешкян эркин рынокту, адилеттүү салык тутумун коргойт. Ал президент болуп шайланып калса, катуу салык тутумун түзүп берем деди.
Ошондой эле, ал провинцияларга өз иштерин жүргүзүүгө көбүрөөк ыйгарым укук берүү керектигин айтып, кызыктуу суроону сунуштады.
Анын урааны – “Чынчылдык, Акыйкаттык жана Чындык”.
Ростам Гасеми 1964-жылы туулган жана Ахмадинежаддын администрациясында мунай министри болуп иштеген.
Иран-Ирак согушунан кийин, ал Гвардиялык Инженердик-Курулуш компаниясы Бушердеги “Хатам аль-Анбиянын” күчтөрүнө кошулган.
2007-2011-жылдары “Хатам аль-Анбиянын” курулуш штабынын директору болгон.
2011-жылы 26-июлда Ахмадинежад аны Масуд Мир Каземинин ордуна мунай министри кызматына дайындаган.
Ал Евробиримдиктин санкциялар тизмесине кирген адамдардын бири.
Алдыдагы президенттик шайлоого каттоодон мурун, ал “жүрөгү Иран үчүн согуп” жаткан ирандыктардын баарына кайрылып, “ар кандай саясий көз караштар менен” өлкөнү экономикалык жактан гүлдөп-өсүшүнө жардам берерин айтты.
Анын айтымында, Иран “жалынган дипломатия” деп атаган нерсени “бийлик дипломатиясы” менен алмаштырышы керек.
Касеми ошондой эле Кошмо Штаттар “эч кандай шарт койбостон өзөктүк келишимге кайтып келиши керек” деп эсептейт.
20-апрелдеги пресс-конференциясында ал: «Азыр санкцияларды жоюу биринчи кезектеги милдет, ал эми кийинки милдет – аларды натыйжасыз кылуу. Эгер мен сүйлөшүүлөрдү жүргүзгүм келсе, анда мен өлкөнүн экономикасын чыңдайм», – деген.
Ал эми тышкы саясат боюнча: “Мен сионисттик режимден башка дүйнөнүн бардык өлкөлөрү менен мамилеге эч кандай тоскоолдукту көргөнүм жок”,- деген.
Анын айтымында, “турмуштук оор шарттарды” жеңүү планы бар, бирок анын негизги планы – мамлекеттик институттарды кайра куруу.
Аятолла Реиси Ирандагы 12-президенттик шайлоолордо учурдагы президент Хасан Руханинин күчтүү атаандашы болуп, көпчүлүк добуш топтогон.
Реиси ички саясат боюнча консерваттивдүү ыкманы колдонот жана Руханий лидердин да колдоосуна ээ. Учурда Жогорку Сот бийлигинин башчысы.
Ал эми бул ирет Иранда ушуга окшош күчтүү талапкерлердин чыгуусу менен ирандыктардын көпчүлүгү кандай адамды президенттикке тандашат, 18-июнда белгилүү болмокчу. Ошентсе да өлкөнүн атактуу аалымдары талапкерлердин шартуу критерийлерин билдиришүүдө.
Мисалга, президенттикке талапкерлердин компетенттүүлүгүн текшерүү боюнча жыйында сүйлөгөн Сакчылар Кеңешинин башчысы Аятолла Жаннати, талапкерлердин квалификациясы жөнүндө айтып, Күзөтчүлөр Кеңешинин мойнунда оор жүк бар экендигин айтты.
Ал, президенттикке талапкер “менеджер, туура эсептеген жана динчил” болушу керек- деди.
“Биздин жүрүм-турумубуз жөнүндө, мыйзамдын талаптарын аткаруудан башка эч нерсе айта албайбыз жана мыйзам президенттикке талапкерлердин шарттарын аныктайт жана бул шарттар оор”,- деди ал.
